21 Juni, dinsdag Sauveterre-de-Béarn - Ostabat, 27 km
25 Euro voor het veganistisch eten zonder wijn vinden we meer dan genoeg en op pad gaat het. Gelukkig geen beestjes gezien wat niet ondenkbaar is gezien de verlopen toestand van de bedden en de rest. De Hospitalera is overigens erg aardig. Beneden gaat het naar de brug over de Gave.
Over de Gave, de oude grens met Baskenland (Navarra)
Dit is de oude grens met Navarra en Baskenland. Tijdens de godsdienstoorlogen grens tussen het protestantse Béarn en katholieke Baskenland. Vele veldslagen zijn hier geleverd.
Sauveterre-de-Béarn - Ostabat, 27 km
(De kaartjes zijn van Fernwege.de)
Langs de D933 moet naar Osserain-Rivareyte 3 km gelopen worden tot de brug over de Gave le Saison, een mooie zijrivier met scherpe geërodeerde walkanten.
Gave le Saison
In het plaatsje slingert de weg naar rechts over de velden een steil bos in. Boven aan de bosrand een middeleeuwse grenspaal “la Borne de Pausasac” uit 1395. Altijd waren er twisten over de weidegronden waarna de vorsten van Navarra, Soule en Béarn dit definitief vaststelden.
Middeleeuwse grenspaal la Borne de Pausasac
Nu wordt het Baskenland Euskal Herria ingestapt; Ongi Ethori (welkom!). 3 Provincies liggen in Frankrijk die vallen in het Departement Pyrénées –Atlantiques, hier Neder-Navarra.
Het voelt een beetje thuiskomen omdat Baskenland al vanaf 1976 een favoriet land is waar vele vakanties zijn doorgebracht. De bergachtige, groene omgeving met rijk bloeiende natuur (de mooiste Hortensia’s), de imposante huizen, waarbij het hout rood (vroeger ossenbloed) of groen geverfd is. Het zuidelijke klimaat en de aardige bevolking maakte Saint-Jean-de-Luz tot een plaats waar om de paar jaar teruggekomen werd (Caravan). Als jarenlang Hospitalero in Roncesvalles zijn de contacten warm en bestendig. Het Genootschap heeft het goed getroffen in deze herberg al 14 jaar te mogen helpen.
☼ Pays Basque en Navarra
Basken zijn een trots en oorspronkelijk volk direct afstammend van bewoners uit het Paleolithicum(!). Hun taal Euskara is oorspronkelijk en heeft niets te maken met de verdere Indo-Germaanse talen van Europa. Hun taalgebied liep in de vroege middeleeuwen van Bordeaux tot Toulouse en in Spanje tot Portugal.
Verschillende Provincies en Baskische taalvarianten
In Frankrijk 3 provincies
Van de 3.000.000 miljoen Basken leeft 10% aan de Franse zijde
Basken zijn geduchte krijgers die geholpen door de bergen strijden voor hun eigen cultuur. Verschillende veroveraars zoals Romeinen, Saracenen, Noormannen, Franken en zelfs de latere Spanjaarden kregen dit volk er nooit onder. Bekend is de slag bij Roncesvalles in 778 waarbij de achterhoede van de Frankische Karel de Grote verslagen werd door de Basken (niet de Saracenen zoals in Le Chanson de Roland staat!). Oorzaak was de plundering van de Christelijke stad Pamplona.
Sancho el Fuerte
Sancho VII el Fuerte (de sterke) van Navarra zorgde bij de slag van Las Navas de Tolosa in 1212 dat de Almohaden voorgoed verdreven werden, wat nog terug te vinden is in de gebroken ketens in de vlag van Navarra en de vele wapens van steden in Navarra (De gebroken ketenen liggen in Roncesvalles te zien in de Claustro, evenals het praalgraf van Sancho el Fuerte). Algemeen wordt dit beschouwd als de grootste stap in de Reconquista (herverovering) van Spanje.
Verbroken ketenen Navarra in Roncesvalles
Zuid Navarra werd in 1512 ingenomen door de Castillanen aangevoerd door de ons zo bekende Alva en bij Spanje gevoegd. In 1620 werd Basse-Navarre geannexeerd door de Franse kroon en met behoud van eigen rechten bij Frankrijk gevoegd. Ze waren tegen de revolutie en zijn daarom lang onderdrukt.
Baskisch kruis en vlag
De Basken waren goede zeevaarders en vissers die kabeljauw vingen in Labrador Amerika, lang voordat Columbus dit had ontdekt. Nederlanders leerden walvissen harpoeneren van de Basken.
De Spaanse provincies waren anti Franco die niet aarzelde Guernica te laten bombarderen door het Duitse Condor legion in 1937. Dit was vooral symbolisch omdat hier de “heilige” eik stond waar eens per jaar tijdens de “Fuera”, onderlinge afspraken door de afgevaardigden (stamoudsten) werden gemaakt.
Na de burgeroorlog werd de Baskische cultuur tegengewerkt en onderdrukt. Spaans Baskenland was rijk aan mijnbouw en had een grote ijzerindustrie. Nu grotendeels verdwenen. Euskal Herria, een verenigd Baskenland is lang nagestreefd door de ETA, die momenteel minder van zich laat horen.
Eta symbolen in Pasaia bij San Sebastian
Het is een bergachtig en ruw gebied met mooie dorpen en ondanks alle “ETA” rumoer, i.v.m. nagestreefde onafhankelijkheid, zeer veilig. Ze hebben hun eigen sporten, zoals “Jaï Alaï” en Pelota, ofwel een vorm van kaatsen en een “Fronton” of kaatsmuur ziet men in elk dorp. De Basken zijn over het algemeen klein en sterk geblokte types, vaak met hun karakteristieke Baretachtige muts (Chapela of Boina). Het is het land van goed eten en de tapas vinden hier hun oorsprong (de beste in San Sebastian). Er zijn nog ca. 3 miljoen Basken aan beide zijden van de grens die de taal spreken en gebruiken in ere houden (waarvan 295.000 aan de Franse zijde).
Eerder omschreven bij de Via Podiensis
Bij deze zonnige omstandigheden een feest om te lopen door de dalletjes met een opfleurende natuur. Door gehuchtjes als Sussaute en Suhast met grote slingers.
Tussen Sussaute en Suhast
☼ Gewone engelwortel of Angelica sylvestre
Meerjarige plant uit de schermbloemenfamilie Umbelliferae. Stengels zijn hol en rood gestreept. Bladeren vormen dikke knoppen waar de bloemschermen uitkomen. Hoogte tot 2 m. De bloemen vormen samengestelde 20 cm grote scherm bestaande uit tot wel 30 schermstralen met lichte beharing. Bloeit wit/roze van juni – september. De kroonbladeren van de bloemen zijn spits. Kan in aanvang nogal lijken op gewone berenklauw, maar de bladeren zijn veel fijner geveerd. Engelwortel is goed eetbaar. Jonge bladeren in salades, stengel en wortel gekookt, zaden als specerij. Pas op deze soort niet te verwisselen met de uiters giftige scheerling (Bladeren en bloemen van engelwortel zijn duidelijk meer gekarteld)!
De laatste km’s gaan over een oud spoorwegtalud waarvan de bruggen behouden zijn en als wandelroute gebruikt wordt. Het komt uit aan de rand van Saint-Palais, waarvan het centrum gezegend is met mooie zonovergoten terrassen.
Trein talud voor Saint-Palais Saint-Palais
Uitgerust verder waarbij de rood/witte strepen de verkeerde kant op wijzen. Aan de rand komt het besef; dit is de route vanaf het westen en de Via Turonensis die vanaf Tours komt. Terug richting kerk tot de goede route gevonden naar richting Gibraltar bij het Franciscanenklooster. Dit is ook de Refuge waar eventueel overnacht kan worden, maar het doel is Ostabat en 12:00 uur is te vroeg. Deze fout wordt meer gemaakt als het Franse meisje Donna later vertelt hetzelfde gedaan te hebben.
Vanaf hier op de Rue de Gibraltar begint een behoorlijke klim langs de weinig bereden asfaltroute naar Gibraltar.
Franciskanerklooster en Refuge Rue de Gibraltar
De weg slingert naar boven tot aangegeven wordt af te moeten buigen naar de Stèle van Gibraltar.
Bergweggetje moet later omhoog
Dit is het symbool van de 3 wegen die hier samenkomen. De Stèle is opgericht in 1964 om aan te geven dat hier de Via Turonensis (Parijs-Tours) over Saris, de Via Lemovicensis (Vézelay-Limoges) over Sauveterre en de de Via Podiensis (Puy-en-Velay) over Navarrenx samenkomen. Vanaf Saint-Palais wordt al gesproken van de Camino-Francès. De opmerkelijke Bask Bernard, die vanavond tegengekomen wordt zegt dat hij verkeerd staat en in Ostabat moet staan. Ondanks alle mooie verklaringen heeft de naam niets te maken met Gibraltar in Spanje, maar is een verbastering van het Baskische Xibaltarre, wat een zigeunerkamp betekent!
Stèle de Gibraltar
Nu de uitdaging van vandaag; het steile stuk omhoog naar het plateau van de Soyarze, 285 m hoog. Het stenenpad is van verre te zien en trekt er behoorlijk aan.
Pad naar de Soyarze 285 m hoog
Bijna boven zwoegen 3 wel zeer stevige Franse zusters met rugzak naar boven. Maar ze komen er ook en rusten uit bij de kapel. Later blijken ze op campings te overnachten. Bij de kapel is een drinkwaterkraan.
Kapel de Soyarze met magnifiek uitzicht
Aan de ander zijde naar beneden richting de kapel Saint-Nicolas van Harambelz uit de 12e eeuw, een vroeger Pelgrimshospital.
Harambeltz met Chapelle Saint-Nicolas
De route wordt hierna wat warrig aangeduid. Op de één of andere manier gaat het toch de goede richting op over een paar trekkende heuveltjes door dicht bos. Na de laatste top ligt Ostabat in de verte schilderachtig op een uitloper in het dal.
☼ Bergbasterdwederik of Epilobium (montana)
Overblijvende plant uit de teunisbloemfamilie Onagraceae. Eén van de vele wederiksoorten, maar moeilijk exact te determineren. Wordt ook wel bergwilgeroosje genoemd. Bloeit juni – september met opvallend ronde kroonbladeren.
Ostabat in de verte
Door het dal volgt een verdiepte holle weg die als een tunnel door het groen loopt. Het komt uit op het erf van een boerderij en loopt naar een steile helling waarboven het dorp ligt.
Tunnel door het groen
Ostabat-Asme
Ostabat is vanaf het begin van de Pelgrimage naar Santiago een belangrijk knooppunt waar eigenlijk de 3 verschillende routes door Frankrijk samen komen. Aymeric Picaud schreef er in 1140 al over in zijn Codex Calixtinus.
Ostabat-Asme
Inwoners 200
Hoogte 66 – 440 m
Het dorp had indertijd vele Hospitals die onderdak aan duizenden Pelgrims konden geven (heen en terug) en was zeker groter dan nu. Het dorp heeft nog verschillende kleinere Gîtes, maar de belangrijkste en opmerkelijkste is Ferme Gaineko Etxea. Deze ligt een 2 km verder buiten het dorp de goede richting op.
Ferme Gaineco Etxea
Ze hebben onderdak voor 33 personen in slaapzalen met lage bedden terwijl luxere Pelgrims een eigen kamertje kunnen huren. Een groot gebouw met heerlijk terras en voor de liefhebbers zelfs een zwembad. Het is wel even wennen aan de drukte. Doordat de andere routes (vooral de Podiensis) erbij zijn gekomen zijn er ineens 28 personen.
Het echtpaar Eyharts drijft de herberg met veel plezier. Madam loenst prettig terwijl Bernard vooral om zijn zang bekend is.
Het groepje van de laatste week met Jean-Louis, Jean-Paul en anderen zijn er ook. Veel Canadezen (vooral Quebeccois) wat leuke gesprekken oplevert. Eén van hen is 76, hoera, dan ben ik met 72 eindelijk niet meer de oudste op de route; er is nog enige hoop!
’s Avonds aan 3 lange tafels met de hele club eten. Gezellig op de Franse wijze met wijn, brood en veel gangen. Goed eten ook. Aan tafel discussies met de Fransen. Kan het niet nalaten te wijzen op de vele gebreken in Frankrijk. Het leeglopen van de dorpen, afwezigheid van commercie, het altijd gesloten zijn. In Frankrijk zijn 4 borden (Panneaux) favoriet: à Vendre, à Louer, Fermée en Complet (te koop, te huur, gesloten en vol). Bovendien is het eten ook niet alles. Waarom geeft Michelin sterren voor de kwaliteit? De oordelen zijn net zo opgeblazen als het mannetje. Jullie eten tripes en andouilettes (pens en darmen met sterke geur) waar ze bij ons hondenworst van maken. Terwijl de Foie gras (vette eenden/ganzenlevers) ter discussie staan. Zoiets zit wel en zorgt voor een levendige discussie. Jean-Louis kan alleen maar zuchten en “ah Batave” zeggen. Jean-Paul lacht zich rot en vraagt zich af hoe dit zijn vrouw te vertellen.
Natuurlijk blijft de stemming wel opperbest. Bernard of Beñal op zijn Baskisch zorgt voor een extra vrolijke noot.
Bernard of Beñal
Hij zingt uit volle borst Pelgrimliederen waarbij Ultreia door iedereen meegezongen wordt. De avond wordt afgesloten met een eigengemaakt glaasje Patxaran, een Pyreneeën likeurtje dat vooral bekend is aan de Spaanse kant van Navarra. Dit heeft een beperkt alcoholpercentage (20 – 22%) en wordt gemaakt van sleedoorn en kruiden. De kleur is licht paars en naar men zegt goed voor je.
Nog even nazitten op het buitenterras en het bed wordt opgezocht. Morgen de laatste dag 1536 km vanaf Eijsden en 927 km na Vézelay!
